به گزارش خبرگزاری حوزه، حوزه علمیه قم با تلاش و زعامت آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری احیا شد و به تربیت علما، مراجع و محققین برجسته‌ای پرداخت که هر یک نقشی اساسی در اعتلای علوم اسلامی داشتند.
درسال ۱۳۳۲ قمری از حاج شیخ دعوت شد که به اراک هجرت نمایند و حاج شیخ به مدت ۸ سال در شهر اراک به تربیت طلاب وتدریس علوم دینی اشتغال و حوزه علمیه آن شهر را تشکیل دادند، تا آنکه از ایشان دعوت شد که به قم هجرت کنند.
«آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی» در سال ۱۳۴۰ به قصد زیارت مزار حضرت معصومه (ع) عازم شهر قم گردیدند و از آنجا که مقام و عظمت ایشان برای علما و مردم قم مشخص شده بود، استقبال عظیم و بسیار باشکوهی از ایشان بعمل آوردند.
عده‌ای از علماء وفضلاء وبالاخص «آیت الله شیخ محمد تقی بافقی» اصرار زیادی نمودند که ایشان در قم بمانند و مردم را نیز تشویق کردند که از آیت الله بخواهند که قصد اقامت کنند و حوزه درسی خود را به قم منتقل نمایند.
این تقاضا بصورت مکرر از ناحیه مردم و علمای قم و دیگر شهرها اظهارگردید؛ تا آنکه روزی «آیت الله بافقی» عرضه داشتند: «شما اخباری را که از ائمه معصومین (ع) رسیده، درباره اینکه قم در آخر الزمان مرکز نشر علم خواهد شد قبول دارید؟»
ایشان فرمودند: «بله».
عرضه داشتند «آیا نمیخواهید تأسیس این اساس بدست شما بشود؟»
فرمودند: «بله».
مرحوم آیت الله بافقی عرضه داشتند «پس بمانید درقم».
سرانجام بعد از این اصرارها مرحوم آیت الله حائری با اینکه زیاد استخاره نمیکردند در کارهایشان، ولی قرار را بر استخاره در حرم مطهر گذاردند و پس از گشودن قرآن این آیه بنظر آمد:
«اذْهَبُوا بِقَمِیصِی هَٰذَا فَأَلْقُوهُ عَلَیٰ وَجْهِ أَبِی یَأْتِ بَصِیرًا وَأْتُونِی بِأَهْلِکُمْ أَجْمَعِینَ؛ این پیراهنم را ببرید، و روی صورت پدرم بیندازید، او بینا می شود و همه خاندانتان را نزد من آورید.»
این آیه که اشاره داشت به اینکه باید همۀ آنها که در حوزۀ اراک هستند بیایند بسوی قم ، آیت الله حائری را مصمم ساخت که در شهر مقدس قـ اقامت بجویند و حوزه مقدسه قم را سامان بخشند.
به تدریج حوزه قم بدنبال این هجرت مبارک و اقامت سودمند رشد کرد و تجدید حیات یافت.
قبل از هجرت مرحوم آیت الله العظمی حائری یزدی به قم، «مرحوم آیت الله فیض» که از فقهاء بزرگوار و از خانواده های اصیل و علمی قم و از خاندان حکیم بزرگوار فیض کاشانی بودند و درنجف و سامراء در محضر بزرگترین چهره های فقه و اصول و حدیث همانند آیات عظام «آخوند خراسانی» و «آقا سید محمد کاظم طباطبائی یزدی» و «حاج میرزا حسین نوری» و «میرزا محمد تقی شیرازی»کسب علم ودانش نموده و بمراتب عالیه اجتهاد رسیده بودند.
پس از مراجعت و اقامت در شهر مقدس قم، گامهایی برای تحرک بخشیدن به حوزۀ علمیه قم برداشتند و مقداری در مرمت و آبادی مدارس مخروبه و به غربت گرفتار شده، کوشیدند؛ ولی برای تجدید حیاتِ چنین حوزه ای احتیاج به امکانات وسیعتر و پرچمداری عظیم تر بود.
لذا ایشان طی نامه‌ای از مرحوم آیت الله حائری برای هجرت به قم دعوت بعمل آوردند و سایر علما و مردم نیز در این زمینه تلاشهائی نمودند، تا آنکه آیت الله حائری به قم وارد شدند و مرحوم آیت الله فیض که مردی وارسته و ایثارگر بودند، بمنظور تجلیل از ایشان جای نماز خود را در صحن مطهر و همچنین جای درس خود را به ایشان واگذار نمودند و درپشت سر حاج شیخ به نماز ایستاده و با اقدامهای بسیار صمیمانه خود در باز تأسیس حوزه علمیه فعلی قم به دست آیت الله حائری، به یاری آن مرجع بزرگوار شتافتند و خالصانه در رشد و گسترش حوزه قم نقش خود را ایفا نمودند.
پس از مدتی این حوزه مقدسه با زعامت آن بزرگمرد الهی که در علم و تقوی و اخلاق و خودسازی سرآمد بودند در ردیف بزرگترین حوزه های علمیه شیعه درآمد و مجمع درسی جهان تشیع شد.
مرحوم حاج شیخ، در شمار مجتهد پروری و شخصیت پروری نمونه بارز در تاریخ حوزه های علمیه به شمار می رود.
به عبارت دیگر در ردیف درسهائی همانند درس «محقق حلی»، «وحید بهبهانی»، «شیخ انصاری»، «میرزای شیرازی»، «مرحوم آخوند خراسانی» و … قرار گرفت و توانست به سر حد اعلای موفقیت در تربیت مراجع تقلید، رهبران و پرچمداران حوزه های علمیه ، مولفین و مبلغین اسلامی نائل گردد.
برای نمونه عده‌ای از علما و مراجع بزرگ را که در این دوره مراحلی از تکامل علمی و تقوائی خود را پیموده اند و مرهون آن موسس بزرگ و استاد عظیم الشأن هستند یاد می کنیم:
مراجع عظیم الشأن و بزرگوار آیات عظام:
۱. آیت الله العظمی سید محمد حجت کوه کمری
۲. آیت الله العظمی سید محمد تقی خوانساری
۳. آیت الله العظمی سید صدرالدین صدر
که مدتی قبل از مرجعیت آیت الله العظمی بروجردی، حوزه علمیه قم با زعامت و رهبری این سه مرجع بزرگوار اداره و رهبری می شد و هرسه از مفاخر گرانقدر حوزه علمیه و جهان تشیع می باشند.
همچنین دانشمندان و محققین عظیم الشأن آیات بزرگوار:
۴. آیت الله حاج سید علی یثربی کاشانی
۵. آیت الله آخوند ملا علی معصومی همدانی
۶. آیت الله سید محمد داماد (داماد عظیم الشأن مرحوم حائری )
۷. آیت الله حاج شیخ حسن نویسی
۸. آیت الله میرزا محمد همدانی
۹. آیت الله حاج سید ابوالحسن رفیعی قزوینی
۱۰. آیت الله حاج میرزا ابوالفضل زاهدی
۱۱. آیت الله حاج شیخ اسماعیل بهاری
۱۲. آیت الله حاج سیداحمد زنجانی
۱۳. آیت الله حاج شیخ عباسعلی شاهرودی
۱۴. آیت الله حاج آقا روح الله کمالوند (خرم آبادی)
۱۵. آیت الله حاج آقارضا مدنی کاشانی
۱۶. آیت الله فرید محسنی
۱۷. آیت الله حاج سید محمود روحانی
۱۸. آیت الله حاج شیخ عباسعلی تهرانی
۱۹. آیت الله حاج میرزا جواد آقا تبریزی
۲۰. آیت الله حاج سید یحیی یزدی
همچنین پرچمداران بزرگ و آیات عظام و مراجع عظیم الشأن فعلی:
۲۱. مرجع و رهبر بزرگوار را نقلاب اسلامی، آیت الله العظمی حاج آقا روح الله موسوی خمینی مدظله
۲۲. مرجع و فقیه عظیم الشأن آیت الله العظمی آقای حاج سید محمد رضا گلپایگانی مدظله
۲۳. مرجع و فقیه بزرگوار آیت الله العظمی حاج سید احمد خوانساری
۲۴. جامع العلوم و مرجع بزرگوار آیت الله العظمی حاج سید شهاب الدین مرعشی نجفی مدظله .
همچنین محققین بزرگوار و اساتید عالیقدر:
۲۵. فقیه و محقق بزرگوار آیت الله حاج شیخ محمد علی اراکی
۲۶. استاد و اصولی متبحر آیت الله آقا میرزا هاشم آملی
۲۷. یادگار عظیم الشأن مؤسس حوزه ، آیت الله حاج شیخ مرتضی حائری یزدی
ملاحظه نمائید این چهرههای بزرگ، بعلاوه صدها عالم، مجتهد، مدرس، نویسنده و محقق دیگر که هر کدام نقش اساسی در رهبری و هدایت جامعه داشته یا دارند و از سرمایه های اصلی حوزه های علمیه بحساب می آیند.
چه بسا خود مؤسس یا سرپرست حوزه علمیه ای هستند ، همه تربیت یافتگان حوزه درسی آن بزرگمرد الهی می باشند.
منبع: کتاب آشنایی با حوزه های علمیه شیعه، سید حجت موحدی ابطحی، ص ۳۱۵
