حوزه‌های علمیه پس از انقلاب اسلامی به تحولات عظیم و دستاوردهای زیادی دست یافته است که نقش‌آفرینی این نهاد در جامعه را دوچندان کرده است. به سبب انقلاب اسلامی، امروزه مراجع تقلید و علمای برجسته دینی مهمترین گروه مرجع اجتماعی هستند و نافذترین تأثیرات را هم بر رفتار مردم و هم بر تصمیمات بسیاری از مسئولان کشور دارند. حضور روحانیت در بیش از۵۰ عرصه خدماتی پس از انقلاب، نهاد روحانیت را به نهادی درخدمت مردم، جوانان و دانشگاهیان تبدیل کرده است. تأسیس صدها مؤسسه بزرگ تبلیغ دینی در سطح جهان، تحت اشراف علماء و مراجع از برکات انقلاب اسلامی در ترویج اسلام است. اعزام صدها مبلغ دینی به سراسر جهان از تحولات پس از انقلاب در نشر معارف اهل بیت(ع) توسط حوزه‌های علمیه است.
حوزه‌های علمیه، روحانیت و تحولات بنیادین
- در ساماندهی و هدایت انقلاب اسلامی، روحانیت شیعه توانسته بزرگترین حرکت ضد استعماری و ضد استکباری و عدالت‌خواهانه جهان در قرن اخیر را رهبری کند.
- تمام تحولات اجتماعی مردمی و استقلال‌خواهانه در دو قرن اخیر با پرچمداری روحانیت و حوزه‌های علمیه بوده است.
- حوزه‌های علمیه مفتخرند که پیوسته پرچمدار وحدت مذاهب اسلامی و منادی همزیستی مسالمت آمیز و هم پیمانی تمام ادیان برای دفاع از حقوق ملت‌ها در مبارزه با زورگویان جهانی بوده‌اند.
- روحانیت انقلابی شیعه با هدایت حرکت انقلابی مردم و تشکیل نظام مبتنی بر فقه، افق تازه‌ای بر روی جامعه جهانی بشری گشود.
- انقلاب اسلامی پس از قرن‌ها رویکرد فقهی محدود به مسائل شخصی را به فقه جامع مؤثر در همه عرصه‌های زندگی گسترش داد.
- پس از پیروزی انقلاب اسلامی، عمده‌ترین نهضت‌های آزادی خواهانه جهان توسط پرورش یافتگان حوزه علمیه قم به راه انداخته شد و امروز بزرگترین حرکتهای انقلابی جهان را روحانیون رهبری می‌کنند.
- با پیروزی انقلاب عظیم اسلامی، ملت با رهبری روحانیت شیعه در ایران، برای اولین بار در تاریخ، ستیز عدالت‌خواهانه با نظام سرمایه‌داری را از مدار تفکر سکولاریستی خارج و این مبارزه مقدس هویتی دینی یافت.
- واکنش شدید و جنایتکارانه سلطه جهانی نسبت به روحانیون انقلابی و کشتار، حبس و تبعید برجسته‌ترین تربیت یافتگان حوزه‌های علمیه همچون آیات و حجج اسلام شهیدان سید محمد بهشتی، محمدصدوقی، سید علی اصغر دستغیب، سید اسدالله مدنی، اشرفی اصفهانی، سید عباس موسوی، سید محمد باقر حکیم، سید محمد باقر صدر، سید عارف الحسینی، مزاری، شیخ باقر النمر، شیخ علی سلمان، شیخ عیسی قاسم، شیخ راغب حر، شیخ زکزاکی، شیخ البطوطی و … بیانگر تأثیر عمیق کارآمدی و توانایی حوزه‌های علمیه در مقابله با زورگویان بین‌المللی و زمینه‌سازی برای نابودی سلطه ظالمانه جهانی است.
- تشکیل نظام اسلامی مبتنی بر فقه شیعه و دوام چهل ساله این نظام با حفظ تمامی اصالت‌ها، اصول و ارزشهای اساسی آن، علیرغم توطئه‌های بی پایان و همه‌جانبه دشمنان فراوان غربی، شرقی و منطقه ای، ظرفیت عظیم فقه برای تمدن سازی را فعال و برهمگان آشکار کرد.
- پس از پیروزی انقلاب اسلامی، پویایی و ورود فعال فقه به مسائل مبتلابه و تمامی عرصه‌های مورد نیاز جوامع بشری، صدور فتاوا و ارائه نظریه‌های مستقل و متفاوت در چالش علمی و عملی با جهان غرب، برسرعت پیشرفت علم در جهان افزود.
- انقلاب اسلامی از طریق گفتمان سازی و نهادسازی‌های لازم، حوزویان را در رشته‌های تخصصی علوم انسانی فعال و بستر نظریه‌پردازی و تحول بنیادین در علوم انسانی را فراهم کرد.
روحانیت و نقش‌آفرینی درجامعه و حکومت
- پیش از انقلاب مراجع تقلید و علمای برجسته قم و نجف هیچ نقشی در سیاست‌گذاری، هدایت و اداره کشور نداشتند و نه تنها به آن بزرگواران اجازه اظهار نظر در این زمینه‌ها داده نمی‌شد بلکه کسانی که برای دفاع از استقلال کشور و عزت ایرانیان مواضعی اتخاذ کردند با حبس، تبعید، شکنجه و حتی قتل مواجه می‌شدند. امام خمینی (ره)، آیت‌الله شهید سعیدی، آیت‌الله شهید غفاری، مرحوم آیت‌الله طالقانی از جمله مصادیق این برخوردها هستند.
- به برکت انقلاب اسلامی، امروزه مراجع تقلید و علمای برجسته دینی مهمترین گروه مرجع اجتماعی هستند و نافذترین تأثیرات را هم بر رفتار مردم و هم بر تصمیمات بسیاری از مسئولان کشور دارند و انقلاب اسلامی با بهره‌گیری از این ظرفیت عظیم برای تعالی کشور را جایگزین برخورد حذفی و منوزی کننده روحانیت در رژیم گذشته کرده است.
- انقلاب اسلامی، روحانیت و حوزه‌های علمیه را که با توطئه‌های برنامه‌ریزی شده بین‌المللی و به ویژه رژیم گذشته به انزوا کشیده شده بودند، درکانون توجهّات و تحولات عمده جهانی قرار داد.
- یکی از نشانه‌های استمرار اعتماد مردم به روحانیت درسالهای پس از انقلاب، رأی مستقیم و بالای جامعه در انتخابات، به یک شخص با لباس روحانیت است.
- با وجود اینکه عناصر انگشت شماری از روحانیت از زیّ طلبگی فاصله گرفته و با تمرکز رسانه‌های دشمن، دستاویز جوسازی‌های گسترده برای تخریب کل جامعه روحانیت قرار گرفته‌اند، به حمدالله اکثریت قاطع روحانیون، کماکان با حفظ ساده زیستی و زندگی میان مردم، جامعه الگوی اسلامی را تشکیل می‌دهند.
- زُهد و ساده زیستی بی نظیر و پاکدستی مثال زدنی امامین انقلاب اسلامی که اعتراف دشمنان را نیز به دنبال داشته است، در بین رهبران دنیا بی‌سابقه است و سند افتخار روحانیت شیعی در حفظ اصالت‌ها و دوری از دنیا طلبی است.
- پیشگامی در بیدارگری مردم نسبت به ظلم وستمِ شاهی، ناکارآمدی، وطن فروشی و وابستگی رژیم گذشته به بیگانگان توسط روحانیون و تحمل زندان‌ها، شکنجه‌ها، تبعیدها و ایستادگی تا مرز شهادت برای تحقق مطالبات آزادی خواهانه ملت ایران، شاهدی بر نقش محوری این قشر انقلابی در شکل‌گیری و هدایت نهضت اسلامی است.
- نسبت شهدای روحانیت به کل جامعه روحانی، بالاترین نسبت شهید در میان اقشار کشور است و روحانیت با تقدیم ۴۳۰۰ شهید نشان دادند که به آنچه که مردم را به سوی آن دعوت می‌کنند، بیش از همه ملتزم و عاملند.
- حضور گسترده روحانیون در جبه‌های مقاومت و دفاع از حرم و تقدیم ده‌ها شهید روحانی مدافع حرم، استمرار روح ایثارگری در این قشر خداجو در دهه چهارم انقلاب را اثبات می‌کند.
- حضور روحانیت در بیش از۵۰ عرصه خدماتی پس از انقلاب، نهاد روحانیت را به نهادی درخدمت مردم، جوانان و دانشگاهیان تبدیل کرده است.
حوزه‌های علمیه، تبلیغ و نقش‌آفرینی بین‌المللی
- قبل از انقلاب، تبلیغ روحانیون در ایام تبلیغی محرم، صفر و ماه مبارک رمضان به صورت پراکنده، غیر سازمان یافته و محدود انجام می‌شد اما پس از انقلاب، این جریان با نظام یافتگی بهتر حوزه‌ها، حرکتی مستمر، گسترده و فراگیر شده است.
- پویایی و روزآمد شدن حوزه‌های علمیه در موضوعات تخصصی و تربیت نیروی تخصصی برای فعالیت در مساجد، مدارس، دانشگاه‌ها، صدا و سیما و فضای مجازی، امامت جمعه، فرق و ادیان، کودک و نوجوان، هنر، مدیریت فرهنگی و تبلیغ خارج از کشور، آینده امید بخشی را در جهان اسلام نوید می‌دهد.
- بعد از انقلاب اسلامی توسط حوزه‌های علمیه در امر تبلیغ، تحولاتی نظیر طرح امین در آموزش و پرورش به منظور تربیت دانش آموزان دین مدار و انقلابی و ایجاد الگویی در مدیریت مدارس کشور در طراز اسلامی و انقلابی ایجاد شده است.
- علاوه بر حضورگسترده طلاب و روحانیون درگروه‌های جهادی دانشجویی و دانش آموزی، راه اندازی گروه‌های جهادی ویژه طلاب و حضور روحانیون در محروم‌ترین مناطق کشور، ارتباط روحانیت با توده‌های محروم جامعه را عمیق ترکرده است.
- از ابداعات و ابتکارات تبلیغی حوزه‌های علمیه کنونی، تأسیس انجمن‌های تبلیغی شعر، قلم، فیلم نامه نویسی، خطباء، راه اندازی۴ حوزه علمیه کوتاه مدت و ۱۱ حوزه در حال تأسیس تحت عنوان «سفیران هدایت»، اجرای نقشه جامع رشته‌ای و مهارتی، امکان تحصیل طلاب علوم دینی در رشته‌های تخصصی مختلف در سطوح ۳ و ۴ بلند مدت و برگزاری طرح هجرت موقت است.
- تأسیس صدها مؤسسه بزرگ تبلیغ دینی در سطح جهان، تحت اشراف علماء و مراجع از برکات انقلاب اسلامی در ترویج اسلام ناب محمدی(ص) است.
- از دست‌آوردهای بی نظیر حوزه‌های علمیه پس از انقلاب، جذب و تربیت بیش از ۱۵ هزار نفر طلاب خارجی از کشورهای مختلف جهان است که بسیاری از آنان به رهبران فکری منطقه خود، تبدیل شده‌اند.
- اعزام صدها مبلغ دینی به سراسر جهان از برکات انقلاب اسلامی در نشر معارف اهل بیت(ع) توسط حوزه‌های علمیه است.
- استخدام فناوری‌های روز به مثابه بزرگراه هدایت، درجهت تبلیغ دین توسط روحانیت و ایجاد شبکه‌های رادیویی، تلویزیونی و ماهواره ای، سایت‌های اطلاع‌رسانی، گروه‌ها و کانال‌های شبکه‌های اجتماعی، برای روشنگری و پاسخ به شبهات و سؤالات به زبان‌های روز دنیا، امیدواری زیادی برای هدایت جهانی بشر ایجاد کرده است.
- در پرتو ایفای نقش تحول آفرین جهانی انقلاب اسلامی، عطش مردم جهان برای آشنایی با معارف بنیادین انقلاب، هزاران ترجمه کتب دینی به زبان‌های روز دنیا را رقم زده است. ترجمه قرآن به ۱۱۰ زبان زنده دنیا و ترجمه کتب مرجع (تراث شیعه)، حدیث، تفسیر، کلام، فلسفه و … نمونه‌های مثال زدنی است.
هدایت و تربیت علمی اندیشه ای طلاب و تعالی شخصیتی
۱. در رژیم گذشته در اکثر شهرستان‌ها، اصلا حوزه علمیه وجود نداشت، پس از انقلاب با تأسیس ۵۰۰ حوزه علمیه در سراسرکشور، دسترسی مشتاقان به تحصیل علوم دینی، تسهیل شده است.
۲. تأسیس مراکز مدیریت حوزوها در استان‌ها تحت هدایت مراجع، موجب حفظ سطح کیفی و استانداردهای حوزه‌های تازه تأسیس و فراوان در کشور شده است.
۳. سامان دادن به حوزه‌ها و ایجاد ساختارهای مستحکم برای توسعه اصولی حوزه، حفظ کیفیت‌ها و استانداردهای علمی و سنتی آنها از دستاوردهای انقلاب و تضمین کننده استمرار مسیر حوزه‌ها بر اساس فقه سنتی پویا در سطح جهان است.
۴. انقلاب اسلامی اشتیاق پیوستن جوانان با استعداد و دانشگاهیان به حوزه‌های علمیه را به قدری توسعه داد که منجر به ایجاد سامانه سخت گیرانه گزینش با آزمون‌های ورودی به حوزه‌های علمیه گردید.
۵. افزایش سیزده برابری طلاب و روحانیون شاغل به تحصیل در حوزه‌های علمیه پس از انقلاب، بیانگر اقبال شدید جوانان به تحصیل علوم دینی است.
۶. تأسیس و فعالیت ۱۶۰ پژوهشگاه و صدها مرکز پژوهشی توسط حوزه‌های علمیه پس از پیروزی انقلاب که زیربنای مطالعاتی مباحث اسلامی و مسائل دنیای اسلام را به گونه ای مستحکم پی ریزی کرده است، از میوه‌های شیرین شجره طیبه انقلاب اسلامی است.
۷. سیستم جذب و پذیرش حوزه‌های علمیه کنونی بسیار نظام مند و با قاعده است و برای طلاب رسمی و دارای کد طلبگی علاوه بر آزمون سراسری، مصاحبه و تحقیق، تطابق سنی و تحصیلی نیز ملاک است و ارائه خدمات مختلف روش مند شده است.
۸. تعداد طلاب در قبل از انقلاب حدود ۱۵ هزار نفر بود در حالی که با رُشد ۱۳ برابری، تعداد این طلاب به بیش از۲۰۰ هزار نفر در سراسرکشور رسیده است.
۹. از دستاوردهای چشمگیرحوزه‌های علمیه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، پژوهش محوری تحصیل طلاب علوم دینی با رویکرد اجتهادی و تولید علم است. انجام هزاران پژوهش، تحقیق و پایان‌نامه توسط طلاب، حاصل این هدایت هوشمندانه است.
۱۰. حضور و درخشش مکرر بسیاری از روحانیون برجسته در همایش‌های بین‌المللی، پذیرش اسلام به عنوان یک مکتب پیشرو و تعالی بخش را برای نخبگان جهان هموار کرده است.
۱۱. هیچ‌یک از محیط‌های علمی، فرهنگی، نظامی، دولتی، معنوی و … نیست که شاهد حضور چشمگیر روحانیت و طلاب علوم دینی برای کار، تلاش و پاسخگویی به نیازهای دینی مخاطبان و جامعه درکشور نباشیم.
۱۲. با وجود اینکه مراکز تحقیقاتی غرب با هدایت سازمان‌های جاسوسی تبدیل به کارخانه شبهه سازی علیه اسلام شده‌اند، نهاد حوزه‌های علمیه با پاسخ به ده‌ها هزار شبهه و بی جواب نگذاشتن حتی یک شبهه اعتقادی، نشان داد که به خوبی از پس این مبارزه فکری برآمده است.
روحانیت و جایگاه علمی پس از انقلاب
- روحانیون با تألیف و انتشار سالانه هزاران کتابِ ممتاز، برجسته‌ترین مؤلفین کشور هستند.
- پیش از انقلاب اسلامی نشریات تخصصی انگشت شماری در حوزه دین منتشر می‌شد، پس از انقلاب، صدها مجله و نشریه به دست روحانیت فکور و انقلابی تولید می‌شود.
- قبل از انقلاب کمتر روحانی برجسته ای در قلمرو نظریه‌پردازی بروز و ظهور داشت ولی امروزه ده‌ها نفر از فقها و اندیشمندان روحانی در عرصه نظریه‌پردازی‌های عالمانه فعالند.
- مؤسسات علمی و فرهنگی ایجاد شده یا اداره شده توسط روحانیت قبل از انقلاب محکوم به تعطیلی و فروپاشی بود پس از انقلاب صدها مؤسسه درحال تبلیغ دین اسلام در ایران و جهان هستند.
- رژیم گذشته فقط در اندک موردی آن هم اجباراً و به صورت ناپایدار به حضور روحانیون دردانشگاه‌ها تن داده بود. نظام اسلامی با دعوت و تشویق روحانیون به این حضور، هزاران کرسی تدریس در دانشگاه‌ها را به روحانیون عالم و متعهد سپرده است.
- پس از انقلاب موجی از گرایش فارغ التحصیلان دانشگاهی به تحصیل علوم حوزوی ایجاد شده و تاکنون بیش از ده هزار نفر از فارغ التحصیلان دانشگاهی که بسیاری از آن رتبه‌های علمی کارشناسی ارشد و حتی دکترا را طی کرده‌اند، به تحصیلات علوم دینی در حوزه‌های علمیه روی آورده‌اند که نشان از رفعت یافتن و رُشد حوزه‌های علمیه در نزد اصحاب سایر علوم است.
- بزرگان و علماء بسیاری ازحوزه‌های علمیه جهان اسلام معاصر، تربیت شده درحوزه علمیه قم هستند.
حوزه‌های علمیه خواهران
۱. تأسیس ۴۵۰ حوزه علمیه خواهران درکشور که پیش از انقلاب اسلامی هیچ سابقه ای نداشت از برگ‌های زرین کارنامه جمهوری اسلامی ایران درتربیت شیفتگان تحصیل علوم دینی است، به تحصیل ۶۵ هزارطلبه و۴۳ هزارفارغ التحصیل علوم دینی انجامیده است.
۲. ایجاد نظام آموزشی و تربیتی برای خواهران طلبه دین‌شناس، متخلق به اخلاق اسلامی و توانمند در تبلیغ در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد در ۱۲ رشته و دکتری با رویکرد تولید علم و نظریه‌پردازی از اقدامات بنیادین جریان حوزه‌های علمیه و روحانیت پس از انقلاب است.
۳. امکان تحصیل حضوری تمام وقت، نیمه وقت، غیرحضوری و مجازی برای طلاب خواهر و حضور گسترده و تأثیر گذار مبلغین طلبه خواهر در عرصه‌های مختلف، نشان از ارزشمند بودن مقام زن در نظام مقدس جمهوری اسلامی است.
۴. از ثمرات حوزه‌های علمیه خواهران در تربیت طلاب علوم دینی حضور و نقش آفرینی دینی، فرهنگی و تربیتی آنان در مدارس، مساجد، خانواده‌ها و … حتی در ارگان‌ها و سازمانهاست که قبل از انقلاب، هیچ سابقه ای از آن وجود ندارد.
۵. امروزه نه تنها جمهوری اسلامی میزبان طلاب خواهر خارجی در کشور است بلکه آمار اعزام مبلغه‌های کشور به اقصی نقاط دنیا حاکی از پویایی حوزه‌های علمیه خواهران ایران است که در منطقه و جهان نظیر ندارد.
۶. درحالی که قبل از انقلاب از تولیدات دینی و فرهنگی خواهران اثری یافت نمی‌شود یا انگشت شمار بوده است، پس از انقلاب، خواهران طلبه دارای تولیدات فراوان و فاخر علمی و پژوهشی در قالب هزاران کتاب، طرح‌های پژوهشی، پایان‌نامه، نرم‌افزار و آثار فضای مجازی هستند که از برجسته‌ترین دلایل تفوق دیدگاه انقلاب اسلامی به زن نسبت به نظام‌های سکولار مدعی حقوق زن است.