پیش سخن

حوزه‌های علمیه از مهم­ترین پایگاه‌های تولید و نشر معارف اسلام، دفاع از کیان دین و پرچمدار مکتب اهل بیت اطهار(علیهم‌السلام) به شمار می‌رود که در طول تاریخ هزار و دویست ساله خود، صدها شخصیَّت علمی و دینی برجسته‌ای تربیت و هزاران اثر علمی را در عرصه‌های مختلف دانش‌های دینی و حوزوی تولید و در اختیار بشریَّت قرار داده است.

در این میان، حوزه مقدّسه قم، در سدة اخیر، منشاء تطور شگرفی در ابعاد مختلف علمی، سیاسی و فرهنگی در ایران و دیگر بلاد اسلامی بوده است. این نعمت عظیم الهی در سال 1301 هجری شمسی به دست توانای مرحوم آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی(ره) باز تأسیس گردید.

اکنون پس از گذشت یکصد سال از اقدام با برکت و الهی ایشان، در آستانه صد سالگی «نهاد مقدَّس حوزه علمیه قم» مدیریت حوزه‌های علمیه، اقدام به بازخوانی و انعکاس این نهاد مقدس نموده است، تا به طور جامع، در ابعاد گوناگون ساختاری، محتوایی و کارکردی به انعکاس حقیقی دستاوردهای آن نهاد مقدَّس در عرصه‌های مختلف در یکصد سال اخیر و نیز بازشناسی رسالت­ها و نقش­های راهبردی آن در حکومت اسلامی و تحقق جامعه دینی و تمدن سازی اسلامی بپردازد.

بدین منظور، «دبیرخانه دائمی دستاوردهای یکصدمین سال باز تأسیس حوزه علمیه قم» برای پوشش فعالیَّت‌های علمی و عملی سده اخیر که با نکوداشت مقام حاج شیخ عبدالکریم حائر(ره) همراه است، با اهداف، سیاست‌ها، شرح وظایف و برنامه‌های ذیل، تشکیل گردید.

هدف‌ها

1. شناسایی، طبقه‌بندی و معرفی خدمات و دستاورد‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حوزه علمیه قم در یکصد سال اخیر با نگاهی به تاریخ حوزه علمیه کُهن قم؛
2. تبیین تطور و اُفت و خیزِ دانش‌های حوزوی و وضعیَّت شناسی حوزه علمیه در عرصه سیاست‌گذاری‌های آموزشی، پژوهشی، تبلیغی و… در یکصد سال اخیر؛
3. تبیین نقش حوزه علمیه قم در توسعه و رُشد حوزه‌های علمیه سراسر کشور و حوزه‌های خارج از کشور؛
4. تبیین نقش و جایگاه حوزه علمیه قم در فرایند تحقق اهداف انقلاب اسلامی و رسالت آن در نظام سازی و شکل گیری تمدن اسلامی در بستر منویّات مقام معظم رهبری(حفظه‌‌الله) و اسناد بالا دستی کشور؛
5. إحیای یادمان علمی، فرهنگی و اخلاقی مفاخر و فرزانگان تربیت یافته سده اخیر حوزه علمیه قم و ایجاد پیوند میان آنان و طلاب نسل جدید؛
6. ترسیم جایگاه راهبردی حوزه علمیه قم در عرصه بین الملل به ویژه گسترش روحیه انقلابی و تقویت محور مقاومت و استکبار ستیزی در ایران و جهان؛
7. تبیین نقش حوزه در عرصه خدمات اجتماعی و تعامل با جامعه و مردم؛
8. بهینه سازی تعامل حوزه‌های علمیه قم و نجف؛
9. معرفی و تثبیت جایگاه حوزه علمیه در نهادهای بین المللی علمی، فرهنگی و سیاسی؛
10. ایجاد شبکه علمی و فرهنگی حوزه‌های علمیه کشورهای اسلامی جهت تعامل و همگرایی.

سیاست‌ها

1. توجُّه به کلیه دستاوردهای حوزه علمیه قم به ویژه در یکصدسال اخیر برای شناسایی و شناساندن؛ اعم از انجام یافته یا در دست انجام؛
2. توجُّه به مجموعه سیاست گذاری‌های ساختاری تحوُّل شناسانه و وضعیَّت شناسانه حوزه علمیه قم در کنار ملاحظات ملی و مذهبی؛
3. توجُّه به ترابط و هم‌افزایی در تعاملات حوزه علمیه قم با حوزه‌های علمیه سراسر کشور و حوزه‌های خارج از کشور؛
4. توجُّه به نقش مادری حوزه علمیه قم برای انقلاب و جمهوری اسلامی و نقش زمینه سازانه آن برای تحقق تمدُّن نوین اسلامی؛ با گرایش به منویات رهبری معظم در مقوله (تز و آنتی‌تز انقلاب)؛
5. توجُّه به عدم تقابل میان برنامه‌ها، گزارش‌ها و فعالیَّت‌ها با روح قوانین مکتوب و غیر مکتوب حوزه‌های علمیه (با زی طلبگی و زی روحانیت) و اسناد بالادستی کشور؛
6. توجُّه به تلاش وافر مفاخر، مراجع و فرزانگان سده اخیر حوزه علمیه قم در ارتقای علمی و عملی نیروی انسانی و پیوند با بدنه اساتید و طلاب؛
7. توجُّه به نقش محوری حوزه علمیه قم در پرورش روحیه انقلابی، تقویَّتِ محور مقاومت و گسترش استکبار ستیزی در ایران، منطقه و جهان؛
8. توجُّه به تعامل بهینه حوزه علمیه قم با جامعه و مردم در قالب تبلیغ، حمایت‌های اجتماعی و خدمات اجتماعی؛
9. توجُّه به ضرورت تعامل و هم گرایی حوزه علمیه قم با مراکز و نهادهای علمی، فرهنگی و خدماتی در سطوح ملی و بین المللی، به ویژه با جهان اسلام؛
10. پرهیز از مباحث آسیب آفرین و متأثِّر از فعالیَّت‌های حاشیه‌ای، قومی، ملی یا تقابل‌های کاذب حوزه‌های علمیه؛
11. توجُّه ویژه به رُشد دانش‌آموختگان حوزه علمیه قم در دهه‌های اخیر و پس از انقلاب اسلامی در همه عرصه‌های دانشی و عملکردی؛
12. پرهیز از موازی کاری‌های صوری و محتوایی غیرقابل توجیه در حوزه علمیه قم یا در موضوعات مربوط با نهادهای فعال در خارج از حوزه؛
13. توجُّه به گستره علمی_ محتوایی سده دستاوردها از قبیل تطور شناسی دانش‌های حوزوی، ادوار علماء و فرزانگان در علوم مختلف، فقه سیاسی، تاریخ سیاسی، فعالیَّت‌های فرهنگی و اجتماعی حوزه و روحانیَّت، خدمات گوناگون علمی، فرهنگی، تبلیغی و اجتماعی حوزه علمیه قم در رده‌های گوناگون سنی با لحاظ همه صنوف و اقشار حوزوی و غیرحوزوی؛
14. اهتمام ویژه در انتقال دستاوردهای یکصد ساله اخیر حوزه علمیه قم به نسل حال و آینده حوزه‌های علمیه؛
15. توجُّه به ابعاد گوناگون نظام سازانه حوزه علمیه قم در حل مسائل جامعه، مردم و نظام اسلامی؛
16. توجُّه به ارایه حداکثری تولیدات و معرفی خدمات حوزه علمیه قم در قالب همکاری با رسانه‌های ارتباط جمعی؛
17. توجُّه به جنبه‌های تأثیر و تأثُّر متقابل حوزه علمیه قم با حوزات استانی و جهان اسلام بدون ورود به اختلافات احتمالی به خصوص در عرصه حوزه‌های اهل سنَّت؛
18. توجُّه به بهره‌گیری حداکثری از ظرفیَّت‌های علمی و فرهنگی ملی و فراملی در داخل و خارج کشور با لحاظ ملاحظه‌ها و حساسیت‌های حوزه‌های علمیه قم، نجف و حتَّی اهل سنَّت و ادیان و مذاهب دیگر؛

شرح وظایف دبیرخانه

دبیرخانه تشکیلاتی دائمی با رویکرد علمی ـ اجرایی مبتنی بر اهداف و سیاست‌های مذکور است که تحت إشراف مدیر محترم حوزه‌های علمیه وظایف ذیل را عهده‌دار است:

1. انجام امور حقوقی، اداری و مالی دبیرخانه؛
2. برقراری ارتباطات حقوقی و مکاتبات اداری دبیرخانه و شورای علمی؛
3. تنظیم آیین نامه‌ها و دستور العمل‌های دبیرخانه؛
4. برنامه‌ریزی جهت تشکیل جلسات شورای علمی و گروه‌ها؛
5. تشکیل و مدیریت واحدهای اجرایی دبیرخانه؛
6. مدیریت روابط عمومی و اطلاع رسانی دبیرخانه؛
7. تنظیم قراردادها و نظارت بر انجام آن‌ها؛
8. تنظیم و ارایه گزارش‌های منظم و دوره‌ای به شورای سیاست گذاری.

برنامه‌ها و فعالیَّت‌ها

دبیرخانه برای پوشش همه فعالیَّت‌های علمی و عملی یکصدسال اخیر حوزه علمیه قم، در چهار عرصه کلی برنامه‌ریزی کرده و به تناسب هر یک، گروه‌های علمی و اجرائی را فعَّال کرده است که عبارتند از: یک: «گروه‌های علمی_دانشی» دو: «گروه‌های علمی_عملکردی؛ سه: «گروه‌های علمی _ اجرائی» چهار: «کمیته‌های علمی_ حاج شیخ(ره)».